Święty Roch urodził się około roku 1295 w Montpellier w Langwedocji. Był jedynym synem gubernatora miasta. Rodzice Rocha bardzo długo nie mogli doczekać się potomstwa. Matka modliła się żarliwie o pomoc do Matki Bożej. Modlitwy zostały wysłuchane, po wielu latach narodził się Roch, z czerwonym znamieniem w kształcie krzyża na piersi.
Św. Roch wśród ofiar zarazy
Jacopo Bassano, ok. 1575r.
Pinacoteca di Brera w Mediolanie, Lombardia
W wieku dwudziestu lat Roch zdobył się na odważny krok – rozdał cały majątek, jaki odziedziczył po śmierci rodziców i udał się do Rzymu. Gdy we włoskim miasteczku Acqapendente wybuchła epidemia dżumy, Roch postanowił pozostać na miejscu i pomóc chorym w miejscowym szpitalu. Następnie udał się pomagać chorym w Rzymie, gdzie – w niespełna trzy lata – zasłynął wieloma cudownymi uzdrowieniami.
Św. Roch błaga Matkę Bożą o uzdrowienie ofiar zarazy
Jacques Louis David, 1780r.
Musee des Beaux-Artes w Marsylii, Prowansja
Wracając do Francji nabawił się dżumy w Piacenzie. Nie chcąc zarazić chorobą innych, schronił się w pobliskim lesie, gdzie, według legendy, wytropił go pies, który przynosił mu codziennie pożywienie. Bóg ocalił jego życie. Wyruszył więc w dalszą drogę, ale na granicy francuskiej wzięto go za szpiega i wtrącono do więzienia. Stało się tak na rozkaz burmistrza miasteczka, w którym złapano Świętego. Co dziwne, burmistrz był wujem Rocha.
Napis na szarfie głosi “Eris in peste patronus” (Będziesz w chorobach patronem)
Kościół p.w. św. Rocha w Deursen, Brabancja
Roch przebywał w więzieniu pięć lat. W tym czasie nie został przez nikogo rozpoznany. Zmarł
16 sierpnia 1327 roku. Dopiero mieszczanie z Montpellier zidentyfikowali go po znamieniu, jakie nosił od urodzenia. Pod jego głową znaleziono kartkę z napisem, który głosił, że wszyscy, którzy będą wzywali pomocy św. Rocha w czasie zarazy, zostaną uleczeni.
Sarkofag z relikwiami św. Rocha
Kościół p.w. św. Rocha w Wenecji
Relikwie św. Rocha przeniesiono w 1372 roku do Arles. W 1485 roku przewieziono je do Wenecji i umieszczono w nowo wybudowanym kościele pod Jego wezwaniem. Papież Klemens VIII w 1575 roku przekazał do kościoła w Rzymie relikwię ramienia, a kościołowi w Montpellier – fragment pielgrzymiej laski i relikwię kości piszczelowej.
Fragment pielgrzymiej laski św. Rocha
Kościół p.w. św. Rocha w Montpellier, Langwedocja
Kult św. Rocha rósł z każdym rokiem. Kiedy soborowi w Konstancji z 1414 roku zagrażała epidemia dżumy zorganizowano publiczną procesję i modlitwy za wstawiennictwem św. Rocha. Jego znaczenie wzrosło znacząco po kolejnej epidemii, jaka nawiedziła Italię w latach 1477-79. Za pontyfikatu papieża Pawła III w Wenecji (1477) i w Rzymie (1499) powstawały bractwa św. Rocha, które opiekowały się chorymi. W 1556 papież Paweł IV podniósł je do rangi arcybractwa.
Św. Sebastian ze św. Wawrzyńcem i św. Rochem (po prawej)
Giovanni Buonconsiglio, 1500r.
Kościół p.w. św. Jakuba Większego (San Giacomo dell Orio) w Wenecji
Kolejni papieże również dostrzegli niezwykłą moc św. Rocha. Papież Pius IV ufundował szpital w 1560 roku, oddając go bractwu św. Rocha pod opiekę, zaś w 1585 roku papież Grzegorz XIII umieścił jego imię w Martyrologium Rzymskim, ponownie zatwierdził je Urban VIII w 1644 roku. Do rozpowszechnienia kultu św. Rocha wydatnie przyczynili się franciszkanie, uważający św. Rocha za swojego tercjarza.
Kościół p.w. św. Rocha w Montpellier, Langwedocja
Kościół p.w. św. Rocha w Rzymie
Sanktuaria św. Rocha znajdują się w Wenecji, Arles, St. Roch Berg, Huy i Anversa.
Klasztor pobenedyktyński w Kuchbach, Bawaria
Kult św. Rocha w Polsce
Równocześnie z kultem św. Rocha w Europie rósł kult tego Świętego w Polsce. Najstarsza kaplica ku jego czci została ufundowana w Oławie w 1385 roku. Działały też liczne bractwa św. Rocha, a teatry jezuickie wystawiały sztuki teatralne o jego życiu.
W XVIII wieku biskup poznański Szczepan Wierzbowski w kościele p.w. Św. Krzyża
w Warszawie powołał Bractwo św. Rocha, które zatwierdziła Stolica Apostolska, obdarzając je wieloma odpustami. Do najważniejszych zadań bractwa należała wzajemna pomoc w chorobie. To właśnie dla tego Bractwa w 1707 roku ks. Wawrzyniec Stanisław Bennik napisał Gorzkie Żale (Snopek Miry z Ogrodu Getshemańskiego albo Żałosnej Męki Syna Bożego rozpamiętywanie).
Wizja św. Rocha
Szymon Czechowicz, ok. 1750r.
Lwowska Galeria Sztuki we Lwowie
Tradycją stało się, by w dzień św. Rocha rozniecać nowy ogień, tradycyjnym sposobem, przez tarcie kawałków drewna. Następnie palono zioła poświęcone poprzedniego roku na uroczystość Matki Bożej Zielnej oraz palmy wielkanocne, a ksiądz egzorcyzmował od zarazy powietrza i mizernego żywota. Dodatkowo przeganiano krowy przez dym z ziół, aby chronił je od chorób.
Panorama Mińska w XIX wieku.
Po prawej stronie najprawdopodobniej widoczna wieża kościoła rochitów.
W 1713 roku biskup wileński Konstanty Kazimierz Brzostowski założył Braci Miłosierdzia od św. Rocha (rochici). Było to polskie zgromadzenie zakonne powołane dla ratowania dotkniętych zarazą i grzebania zmarłych. Rochici mieli swa siedzibę przy szpitalu św. Rocha w Wilnie. Zakonnicy, oprócz trzech prostych ślubów, składali też ślub czwarty, przychodzenia z pomocą ubogim i zarażonym morowym powietrzem. Wszyscy zakonnicy byli braćmi, tylko jeden spośród nich przyjmował święcenia kapłańskie dla niesienia pomocy duchowej pozostałym. Utrzymywali się z jałmużny. Ich ubiór stanowiła szara, długa szata (później zamieniona na białą), czarny krótki płaszcz z wyszytą na lewym boku czaszką oraz czarna czapka i skórzany pas. Rochici tak gorliwie wypełniali swoje powołanie, że w czasie zarazy w 1753 roku wymarli wszyscy. W Wilnie zgromadzenie istniało do końca XVIII wieku, w Mińsku od 1752 do 1821, w Kownie od 1750, w Worniach od 1743 i w Kęstajciach od 1783 roku. Klasztory te przestały istnieć po 1840 roku.
Kościół p.w. św. Rocha w Miłkowicach Maćkach
W Miłkowicach Maćkach znajduje się sanktuarium diecezjalne św. Rocha. Święty miał się objawić mieszkańcom wsi w XVII wieku, na miejscu, gdzie obecnie znajduje się ołtarz główny kościoła pod jego wezwaniem. Przy kościele wybudowano kapliczkę ze studzienką, z której woda ma właściwości lecznicze.
Kościół p.w. św. Rocha w Grodzisku, 1710r.
Kult św. Rocha głośnym echem rozszedł się również wśród mieszkańców mazowieckich Lipnik. W czasie epidemii cholery, jaka nawiedziła te tereny w drugiej połowie XIX wieku, złożyli oni ślub, że w co roku będą obchodzić uroczyście dzień św. Rocha, jeśli zaraza ustąpi. Tak też się stało, a od tamtego czasu mieszkańcy przychodzili na uroczystą sumę w kościele parafialnym. Po Mszy wszyscy świętowali przy wspólnym stole i ludowych melodiach.
Kościół p.w. św. Rocha w Dobrzeniu Wielkim
Koło Opola, w Dobrzeniu Wielkim, chłopiec z psem ukazywał się kilkakrotnie dzieciom zbierającym jagody. Na tym miejscu mieszkańcy wsi wystawili drewniany kościółek ku czci św. Rocha. Około roku 1669 w tej samej miejscowości św. Roch we śnie ukazał się pewnej pobożnej kobiecie i nakazał wybudowanie na wzgórzu kaplicy. Mieszkańcy uczynili to tym chętniej, że wsi zagrażała epidemia dżumy. Jak podają legendy, nad kościołem ukazali się walczący konno rycerze, jako ostrzeżenie przed nadchodzącą wojną siedmioletnią. Kościół przebudowano w 1752 roku. Pod koniec II wojny światowej wojska sowieckie kilkakrotnie go podpalały, ale mieszkańcom udawało się ugasić ogień, zanim wyrządził większe szkody.
Kościół p.w. św. Rocha i św. Sebastiana w Nysie
Późnorenesansowy budynek wystawiony jako wotum, obecnie niszczeje nieużywany
W wielu polskich miejscowościach kult św. Rocha jest bardzo żywy, a odpusty nadal gromadzą rzesze wiernych, m.in.: w Osieku nad Notecią, Parzynowie koło Kobylej Góry, Górznie koło Ostrowa Wielkopolskiego, Mikstacie na Wzgórzach Ostrzeszowskich, Woli Wiązowej, Boczkach Chełmońskich, mazowieckim Brochowie, Gostyniu Starym, Wieszczyczynie i Wąchocku.
Patron:
Montpellier, Parmy, Wenecji i wielu innych włoskich miast, ogrodników, rolników, szpitali, więźniów, osób fałszywie oskarżonych, pielgrzymów, aptekarzy, lekarzy, brukarzy, krawców, stolarzy, szczotkarzy. Wzywany w obronie przed zarazą, wścieklizną, problemami z kolanami i chorobami skóry. Opiekun zwierząt domowych.
Ikonografia:
Przedstawiany jako pielgrzym. Jego atrybutem jest: anioł, pies, torba i kij pielgrzymi.
Kaplica św. Rocha na górze św. Rocha w Bingen, Nadrenia
Kaplica św. Rocha na górze św. Rocha w Bingen, Nadrenia
Impresje muzyczne:
Giovanni Gabrielli “Musica per San Rocco”
Johann Heinrich Schmelzer “Missa Peregrina in honorem Sancti Rochi”
Varia:
W niektórych kościołach pod wezwaniem św. Rocha w dzień jego święta rozdawany jest poświęcony “chlebek św. Rocha.”
Na drzwiach włoskich domów umieszczano litery VSR (Vivat Sanctus Rochus), aby uchronić mieszkańców od zarazy.
Procesja św. Rocha
Canaletto Mł., ok. 1735r.
National Gallery w Londynie
Przysłowia:
Na święty Roch w stodole groch.
O świętym Rochu strzelaj bez prochu.
Od św. Rocha w polu socha.
Lektura:
bł. Jakub de Voragine “Złota legenda” – “Żywot św. Rocha”
*/ opracowano na podstawie: http://martyrologium.blogspot.com/2010/08/sw-roch.html