Historia

Historia Kościoła pod Wezwaniem Św. Rocha

       Zabytkowy Kościół pw. Św. Rocha to jeden z najstarszych obiektów sakralnych w naszym dekanacie. Usytuowany jest na niewielkim wzniesieniu w pobliżu skrzyżowania dwóch głównych ulic przecinających się w centrum dzielnicy Dąbrówka Polska, stanowiącej południowo – zachodnią część miasta Nowego Sącza.
Ta nieduża orientowana świątynia, sięgająca swoimi początkami odległych czasów staropolskich, służy dzisiaj jako kościół pomocniczy . Według miejscowej tradycji pierwszą świątynię na tym miejscu miał ufundować król Władysław Jagiełło jako wotum za zwycięstwo grunwaldzkie. W innym zaś przekazie mówi się o rzekomych pobytach wspomnianego władcy w okolicach obecnego kościoła przy okazji licznych polowań jakie odbywał w lasach sądeckich.
Wydaje się jednak, że owa legendarna opowieść zbudowana została w oparciu o informację zamieszczoną przez malarza na stropie nawy modrzewiowego kościółka i odnosi się do erygowania przy kościele Św. Ducha w Nowym Sączu konwent norbertanów, którzy za sprawą wspomnianego monarchy stali się prawnymi właścicielami wsi „Dombrowa”, a od tego faktu zwanej „Abbatis”(opacka)
Kościoł jest budowlą drewniana, wzniesioną na kamiennej podmurówce w konstrukcji zrębowej, o ścianach szalowanych deskami kładzionymi pionowo na styk. Więźba dachowa typu storczykowego, z zaczepami pochodzącymi być może z pierwotnej świątyni o której wspomina ok. . 1473 r. Jan Długosz w swojej „Księdze beneficjów Diecezji Krakowskiej”. W skład tej trójczłonowej i bezstylowej bryły wchodzą : wzniesione na rzucie prostokąta: prezbiterium, nawa i węższe od niej pomieszczenie kruchty, nad którą w latach 1924 – 1926 nadbudowano ośmioboczną wieżyczkę zwieńczoną kilkupołaciowym hełmem. Od strony północnej do prezbiterium na całej długości przylega zakrystia. Dachy siodłowe o różnych kalenicach kryte blachą miedzianą kładzioną „na stary gont”
Wchodząc do wnętrza świątyni przez kruchtę rzuca się w oczy pieczołowicie odrestaurowana polichromia stropu i ołtarz główny . Dzieła konserwacji w 2004 r. dokonał zespól konserwatorów pracujących tu pod kierunkiem artysty – konserwatora Józefa Stanislawa Steca z Nowego Sącza. Malowidła te, o charakterze poźnorenesansowym, podzielono kasetonami w których rozmieszczone zostały w układzie szachownicowym popiersia świętych i błogosławionych zakonu norbertańskiego oraz kwiatonowe rozety. W plafonie centralnym, dominującym nad całością układu, odnajdujemy scenę przedstawiającą Mistyczne obłóczyny św. Norberta z Xanten (1082 – 1134) , założyciela zakonu Premonstratensów i metropolity Magdeburskiego . Malowidła wykonane zostały techniką tempery kazeinowej na drewnianym podłożu. Powstały z inspiracji konwentu nowosądeckich norbertanów – kolatorów rozbudowywanej od 1595 r. „drewnianej kaplicy” w Dąbrówce – najprawdopodobniej przed 1662 r. kiedy to bp Mikołaj Oborski sufragan krakowski dokonał poświęcenia ołtarza głównego dla tej świątyni.
Prowincjonalne w swoim charakterze stylistycznym dzieło, powstało przypuszczalnie w kręgu miejscowej szkoły malarskiej. Należy je łączyć zbliżając je pod względem stylistycznym z oddziaływaniem stylu malarza tond wieży południowej kolegiaty św. Małgorzaty w Nowym Sączu.
Ołtarz główny manierystyczny, najprawdopodobniej ufundowany został w 2 ćw. XVII w przez sądeckich norbertanów do nowo powstałej świątyni w Dąbrówce, położonej w dobrach należących do własności stołowych konwentu sądeckiego. Struktura nastawy w formie architektonicznej, dwukondygnacjowa, trójosiowa, zwieńczona glorią promienistą z chrystogramem IHS i przerwanym naczółkiem trójkątnym pośrodku którego umieszczono na postumencie kurzą łapkę dzierżąca kulę. Trójdzielne retabulum zakończone belkowaniem, odchodzi od tradycyjnego (nawiązuje do) schematu kompozycyjnego późnogotyckiego tryptyku z rozbudowaną środkową aediculą, zasadą powszechnie stosowaną w snycerstwie krakowskim w 1 poł. XVII w. W dekoracji ołtarza przeważają motywy roślinno-zwierzęce o proweniencji niderlandzkiej oraz elementy ornamentyki chrząstkowo-małżowinowej wzbogaconej gdzieniegdzie uskrzydlonymi główkami serafinów. W polu środkowym obraz olejny przedstawiający św. Rocha pochodzący z ok. poł. XVIII w. ; po bokach w sklepionych konchowo niszach figury św. Piotra i Pawła z atrybutami; w zwieńczeniu ołtarza obraz Zwiastowania Najświętszej Marii .Panny z pocz. XVII w.
W latach 1917 – 1927 r. został odrestaurowany i przemalowany w lokalnej pracowni snycerskiej, jak się wydaje po części zrekonstruowany w oparciu o pierwotną materię, następnie powtórnie zamontowany w prezbiterium, w miejscu pierwotnego przeznaczenia. Jedną ze ścian prezbiterium zdobi olejny obraz przedstawiający św. Józefa z Dzieciatkiem, który w 1937 r. wyszedł spod pędzla znanego malarza – portrecisty sądeckiego Bolesława Barbackiego(1891 –1941). We wnętrzu nawy na ścianach znajdują się dwa siedemnastowieczne obrazy . Pierwszy z nich przedstawia scenę Adoracji Trójcy Świętej przez świętych Janów oraz postacie czczone w zakonie franciszkańskim : św.Franciszka z Asyżu i św. Elżbietę Węgierską. Drugi zaś o znacznych rozmiarach –przedstawia kompozycję Piety z opłakującą Chrystusa Marią, której towarzyszą postacie Marii Magdaleny i anioła.
Na przeciwległej ścianie tego pomieszczenia wisi niezwykle interesujący krucyfiks o reminiscencjach poźnogotyckich, wykonany najprawdopodobniej ok. 1600 r. Wymaga on konserwacji gdyż poszczególne partie figury Ukrzyżowanego ulegają stopniowej destrukcji.
Dzięki życzliwości i wielkiej hojności Parafian z Dąbrówki, przy równoczesnym wsparciu tutejszego Proboszcza Ks. Kanonika Józefa Janasa, udało się zamknąć kolejny etap restauracji zabytkowej świątyni . Środki które udało się pozyskać z Wojewódzkiego funduszu Państwowej Służby Ochrony Zabytków w Krakowie w znacznej mierze pozwoliły nadać dynamiki pracom profilaktycznych prowadzonym przy tej klasy obiekcie i wytyczyć perspektywę dalszych postępowań konserwatorskich.

Opracował
Robert Ślusarek